Cimnastik Nedir? Nasıl Oynanır, Kazanma ve Terimleri Nelerdir?

Cimnastik Nedir? Nasıl Oynanır, Kazanma ve Terimleri Nelerdir?

Olimpit cimnastik söylendiği cimnastik gibi artistik ya da bazen cimnastik bir mükemmele ulaşma çabasını simgeler. Cimnastikte kazananı seçmek için nesnel bir yöntem yoktur. Kişiler ya da takımlar arasında bir karşılaşma, zamana karşı bir yarışma yoktur. Yapılan hareketleri hakemler değerlendirirler.

Cimnastik genellikle tek bir spor gibi düşünülürse de aslında iki ayrı bölümden oluşur. Erkekler arası yarışmalarla kadınlar arası yarışmalar birbirlerinden çok farklıdırlar. Erkeklerin yaptığı cimnastik güç, kontrol ve zorluklara dayanır, kadınların yaptığı cimnastikte ise artistik ve yorumlayıcı özellikler ön plandadır.

Cimnastikçi hiçbir zaman korkmamalı, çekingenlik göstermemelidir, başarının anahtarı kendine güvendir.

1Aletler

Erkekler 6 çeşit alet kullanır:

Yer: 12x12 m'lik minder.

Atlama Beygiri: Cimnastik yarışmalarının en kısası ve basitidir. Atlama beygiri, 1.35 m yükseklikte ve 1.60 m uzunlukta, şişkin, yumuşak yüzeyli, deri kaplı ve tahtadan ayakları bulunan uzun bir kutuya benzeyen bir alettir.

Paralel Bar: Genişliği ayarlanabilen, yerden 1.75 m yükseklikte birbirine paralel iki esnek çubuktur.

Kulplu Beygir: Atlama beygirine benzer. Üstünde tutacak iki kulp vardır (bunlar tahtadan ya da benzer maddeden yapılmıştır). Kulplar birbirlerine paralel ve 41-44 cm uzaklıkta yerleştirilmişlerdir. Kulpların üstünün yerden yüksekliği 1.22 m'dir.

Halka: Tahta ya da benzeri bir maddeden yapılmış yukarıdan sarkan tellerle asılı yerden 2.50 m yükseklikte serbestçe sallanan iki halkadan oluşan bir alettir.

Barfiks: Hem seyreden, hem de hareketi yapanlar için son derece heyecan verici bir alettir. 2.40 m uzunluktadır. Bar çelikten yapılmış olup yerden 2.55 m yüksekliktedir, direkler üzerine sıkıca yerleştirilmiştir. Bayanlar ise 4 çeşit alet kullanırlar:

Yer: Erkekler için olanla aynı ölçülerdedir.

Atlama Beygiri: Erkekler için olanla aynıdır, ama yerden 1.10 m yüksekliktedir ve uzunlamasına değil enlemesine olarak kullanılır.

Denge: 5 m uzunluğunda ve 10 cm genişliğinde bir tahtadır. Yerden yüksekliği 1.10 m'dir.

Asimetrik Bar: Birbirine paralel olarak yerleştirilmiş 2.40 m uzunlukta çubuklardır. Biri yerden 1.50, öbürü ise 2.30 m yüksekliktedir. Barlar arasındaki uzaklık, cimnastikçinin isteğine göre ayarlanabilir.

Yer ve atlama beygirinde hem erkek, hem de kadın cimnastikçiler yarışırlarsa da aralarında önemli farklar vardır. Yer hareketlerinde erkekler artistik yorumdan çok, akrobatik çevikliğe önem verirler. Bayanlar ise hareketleri müzikli yaparlar ve müziğe uyum sağlanmak, artistik yorum önem kazanır. Beygir atlama hareketlerin özellikleri bakımından, kadın ve erkek cimnastikçilerin birbirlerine en çok yaklaştıkları alettir. Ama erkeklerde beygir boyuna atlanırken, bayanlarda enine atlanır ki, bu da önemli bir farktır.

2Malzeme

Gerek erkekler, gerekse kadınlar "leotard" denilen bir giysi giyerler.

Bu giysi tek parçadır ve esnek bir maddeden yapılmıştır. Erkeklerinki atlet biçimi, kadınlarınki ise uzun kolludur. Erkekler yer ve atlama beygiri hareketlerinde şort kullanabilirler. Öbür aletlerde pantolon giymeleri zorunludur. Halka, barfiks ve asimetrik barda deriden yapılmış ellikler kullanılarak hem ellerin zedelenmesi önlenir, hem de daha iyi bir kavrama yapılması sağlanır. Hareketlere başlamadan ellere pudrasürülür. Bu pudra magnezyum karbonattan yapılmış ve ellerdeki yağları, teri alarak kaymaları engeller. Ayrıca ellerin alete yapışmasını da önler. Kadınlar genellikle çıplak ayakla yarışırlar, ama genelde son derece yumuşak ayakkabıların ya da çorapların kullanılması uygun olur. Aletlere girmeden önce ayaklar bir kutu içinde duran reçine tozuna basılır. Amaç, kaymaları önlemektir.

3Kazanma

Genellikle yarışmalar iki bölüme ayrılır: Zorunlu hareketler ve serbest hareketler zorunlu hareketler, önceden belirlen hareketlerdir. Bir yarışmaya katılabilmek için cimnastikçiler önce bu zorunlu hareketleri ve fazladan da bazı serbest hareketleri yapabileceklerini kanıtlamak zorundadırlar. Serbest hareketler, cimnastikçinin kendi düzenlediği hareketlerdir ve yarışmacının en başarılı yönlerini gösterebilmek amacını güder.

Hareketleri dört hakem değerlendirir. Değerlendirme 10 üzerinden, tam ve ondalık sayılar kullanılarak yapılır (8,9, 9,7 gibi). Değerlendirme tamamlanınca yarışmacının aldığı en yüksek ve en düşük puanlar atılarak öbür ikisinin ortalaması alınır. Bu kesin puandır ve yüzdeli de olabilir (9,2 ve 9,3’ün ortalaması alındığında 9.25 etmesi gibi). Puanlamayı yapanlar arasında büyük değerlendirme farkı olursa başhakem durumu tetkik ederek puanların değişmesini sağlayabilir. Büyük cimnastik yarışmalarında televizyon kameraları en gösterişli olmaları nedeniyle daha çok yer ve paralel bar hareketlerini izlerler. Her aletteki başarı ayrı ayrı değerlendirilmesine rağmen, bütün aletlerin değerlendirilmesi sonucunda kazanan sporcu büyük ilgi görür. Bu erkekler için 6, kadınlar için 4 aletteki değerlendirmelerin toplamıdır. Uluslararası yarışmalarda kazanan ülkenin tespiti her alette ülkelerin en iyi beş derecesinin değerlendirilmesiyle yapılır

(her ülke her alete altı cimnastikçiyle katılır). Cimnastikçi harekete başladığı ilk adımından son duruş hareketine kadar değerlendirilir. Zorluk derecesinin yanında çeviklik, kıvraklık, güç, esneklik ve zıplama göz önünde bulundurulur. 10 tam nottan başlayarak, puan düşürülerek değerlendirme yoluna gidilir. Çok basit hareketler, gereksiz tekrarlar, kontrolsüzlük, kesintiler ve açıkça görülen zorlanmalar puan kaybettirir. Cimnastikçi her aletin değişik gerekliliklerini karşılayabilen bir yapıda olmalıdır.

4Kurallar

Uluslararası Cimnastik Federasyonu'nca (FIG) belirlendiği üzere, gösterideki her hareket bir zorluk derecesine göre değerlendirilir.

Erkeklerde:

A. Temelzorluk (örneğin geriye toplu salto);

B. Orta zorluk (örneğin geriye düz salto);

C. Ustün zorluk (örneğin geriye iki burgulu salto ya da geriye çift salto).

Her gösteri belli bir sayıda bu zorlukları içermelidir. (Örneğin Olimpiyatları’ndan azından 2 tane "C" hareketi, her gösteride bulunmalıdır). Kadınlar için de benzer kategoriler kullanılır (orta zor, çok zor gibi) ve bir gösterinin planlanmasında onlardan da belli sayıda zor hareketler istenir.

Erkeklerarası yarışmaların en heyecan olanı barfikstir. Cimnastikçiler gösterilerini birbirini izleyen sallamalar ve dönüşlerle tamamlarlar.

ERKEKLER

Floor (Yer): Genelde hareket dizisi taklalar, dengeler (en az iki saniye), birleştirici hareketler içermeli, saltolar belli bir yükseklikten atılmalı, aynı zamanda güç ve yumuşaklık gerektiren hareketlere yer verilmelidir. Hareket dizisi tüm alana yayılacak gibi düzenlenmeli, en az 50, en çok 70 saniye sürmelidir. 60 saniye dolduğunda bir zil ile sporcu uyarılır. Vault (Atlama Beygiri): Daha fazla bir yükseliş sağlamak amacıyla bir sıçrama tahtası kullanılır ve bu tahta beygirden istenilen herhangi bir uzaklığa yerleştirilebilir. Hareket altı bölümdür: Koşu, sıçrama, birinci uçuş, beygire temas, ikinci uçuş ve yere konuş. Yere düşüldüğünde iki ayak yan yana konmalı ve yere bastıktan sonra adım atılmamalıdır. Her yarışmacının sadece bir hakkı vardır.

Paralel Bars (Paralel): Genelde hareket sallanmalar, uçuşlar (iki elin barlarla teması kaybettiği an) ve çeşitli denge duruşlarını içermelidir. Alete çıkarken bir sıçrama tahtası kullanılabilir.

Pommel Horse (Kulplu Beygir):

Bacaklar beygire değmeden sürekli bir sallanma hareketleri dizisini içerir. Bu arada bacaklar dik, yatay, ayrı ya da bitişik olmak üzere çeşitli çemberler çizer. Bacaklar bitişik olarak yapılan hareketler çok önemlidir ve beygirin bütün bölümleri kullanılmaktır.

Rings (Halka): Sallanma hareketleri, duruşlar, güç gösterileri yapılır. Biri güce dayanan, biri salınımla birleşen en az iki amut yapılmalı ve üstün bir güç hareketi olarak haç duruşu uygulanmalıdır. Bütün denge duruşları en az iki saniye sürmelidir.

High Bar (Barfiks): İleri ve geri doğru sürekli sallanma hareketlerini içerir. Tutuş biçimleri zaman zaman değişmeli ve yarışmacı en az bir kez bar bütünüyle bırakmalıdır. Kalın köpükten bir minder cimnastikçinin konuş hareketini kolaylaştırmak için barın altına yerleştirilir. Büyük yarışmalarda hareketler çok tehlikeli hale

geldiğinden bu minder herhangi bir düşmeye karşı koruyucu olarak da önemlidir.

BAYANLAR

Floor (Yer): Genel olarak erkeklerinkiyle aynıdır. Ama bayanlarda hareketler müzik eşliğinde yapılır ve dans öğeleri taşır. Değerlendirme yapılırken müzikle uyuma, yorum gücüne ve taklaların zorluk derecelerine bakılır.

Vault (Atlama Beygiri): Genel olarak gene erkeklerinkiyle aynıdır. Ancak bayanlara iki atlayış hakkı verilir ve daha iyi olanın puanı geçerli sayılır.

Beam (Denge): Erkeklerde karşılığı bulunmayan bir alettir. Aşırı bir konsantrasyon gerektirir. Çünkü hareketler sadece 10 cm genişliği olan bir tahta üzerinde yapılmaktadır. Yüksek sıçramalar, en az bir amut ve ayrıca yerdekiler gibi çeviklik, denge, dans hareketleri gösteride yer almalıdır. Denge aletine çıkarken sıçrama tahtası kullanabilir.

Asmmetrical Bars (Asimerik Bar):

Erkeklerin barfiks aletinde olduğu gibi sürekli bir hareketlilik gerekir ( yalnızca alçak bar üzerinde kısa bir duruş yapılabilir). Bara karnın temas ettiği dönüşler, bir amut ve en az bir kez cimnastikçinin iki eliyle de barı bir an bırakması her gösteride yer almalıdır. Bu alete çıkmak için de sıçrama tahtası kullanılabilir.

5/6Beceriler-Taktikler

Her ne kadar hareketleri değerlendirmek çok güç bir iş ise de, üstün bir performans ile iyi bir performansı ayırt etmek için uzman olmaya gerek yoktur. İyi cimnastikçiler yer çekimini yenerler, üstün cimnastikçiler ise onu bütünüyle yok sayarlar ve dengelerini asla kaybetmez, hareketleri yağdan kıl çeker gibi, adeta güç harcamadan yaparlar. Ama en iyilerin bile zamansız duruşlar, aletten düşmeler, yanlış saltolar gibi beklenmedik hatalara düştükleri görülebilir. Yüksek düzeydeki yarışmalarda, cimnastikçiler riskli ve orijinal hareketler de sergileyebilmelidirler. Bu hareketlerden bazıları yeni ve daha önce denenmemiş oluşlarıyla ilgi çeker ve ilk deneyen cimnastikçinin adıyla anılırlar. Örneğin Sovyet cimnastikçi Olga Korbut'un asimetrik barın üst barında attığı geri salto Korbut Saltosu diye bilinir.

7Terimler

Bridge (Köprü): Göğüs yukarda kalacak biçimde vücudu el ve ayaklar üzerinde yay gibi germek.

Cross or Crucifix (Haç Duruşu): Halkada kolları yere paralel olarak iki yana açıp durma.

Dismount (İniş): Bir aletten inerken yapılan konma hareketi.

Element (Eleman): Hareket.

Flic-Flac: Geriye elli parende.

Hecht (Turna): Aletlerden yukarı uzanarak yapılan bir bitiriş hareketi ve atlama beygirinde yukarı uzanarak yapılan aşma hareketi.

Layout (Yayılma): Vücudun tamamen açılması.

Pike: Bacakları düz tutarak vücudu belden öne doğru uzatarak "V şeklini almak.

Planche (Blanş): Vücudu eller üzerinde yere paralel olarak dümdüz tutmak.

Reuther board (Sıçrama tahtası): Alete çıkmak için kullanılan siçrama tahtası.

Scale: Tek bacak üzerinde dengede durmak.

Straddle: Bacakları iki yana açmak.

Stutze: Paralel barda, sallanma ile başlayarak amutla bitirilen dönüş hareketi.

Travel (Kayma) : Cimnastikçinin kulplu beygirde yer değiştirmesi.

Tsukahara: Adını bir Japon cimnastikçiden alan beygir atlama hareketi. Cimnastikçi yükselirken dönerek yönünü değiştirir ve beygirden geri saltoyla iner.

Walkover: Durduğu yerde öne veya geriye doğru yapılan köprülü dönüş hareketi.

Yamashita: Adını yine bir Japon cimnastikçiden alan beygir atlama hareketi. Cimnastikçi ikinci uçuşta bükük pozisyona gelip açılarak bir elli aşma yapar.

Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır