Buz Paten Nedir? Artistik Paten Nedir? (Tekerlekli Paten)

Buz Paten Nedir? Artistik Paten Nedir? (Tekerlekli Paten)

Çeşitli müzik parçaları eşliğinde zıplayan, bir buğu hareketiyle dönen, kimi zaman uçarcasına, kimi zaman süzülerek kayarken buz patencilerinin ortaya koydukları güzellik, zarafet ve ustalık, kurallardan hiç haberi olmamasına karşın milyonlarca seyircinin televizyon önündeki koltuklarına oturup karşılaşmaları zevkle izlemeleri sağlar.

Yalnız, ister televizyonda, ister yarışma salonunda izler olsunlar, seyircinin çoğu yarışmaların yarısını ya da üçte ikisini gösterebilirler. Spor olarak artistlik patinajın özgür bir yönü, yarışmaların üçte birinin ancak bir avuç insan tarafından izlenebilmesidir. Yarışmaların ilk üçte birinde yer alan zorlu hareketler tümüyle teknik hareketlerdir sporun uzmanları dışında kalanlara uzun ve tekdüze gelebilir. Ne var ki buz patenci toplam puanlarının yüzde 30’una bu hareketlerle kazanır.

TEKERLEKLİ PATEN : Bütün dünyada, paten kalitesinin geliştirmesi ve disko danslarının yaygınlaşması sayesinde, patlama noktasına gelmiş durumdadır. Buz patenine benzer bir spor dalıdır, yalnız aralarında hemen göze çarpmayan önemli farklar vardır: Önce patenler farklı özellikler taşır. Buz patencinin ayak bileği güçlü bir desteğe gerek duyar; tekerlekli paten zaten kolayca hareket edebilen dönen tekerler üzerinde olduğundan hız vermek daha kolaydır ve bileği zorlamaz. Zıplamalarda ise 3 kg’lık tekerlekli patenle birlikte sıçramak daha fazla güç gerektirir. Dönma hareketi içinse ayak uçları ile topuklar kullanılır ve tekerlekli patenle dönmek buz patenine oranla dönmek buz patenine oranla daha zordur.

1Buz Pisti

Uluslararası karşılaşmalar 30 metre 60 metrelik, buzla kaplı düz bir alan üzerinde yapılır. Yarışmacıların hareketlerini alanın bir bölümünde yapmamaları, tümüne yaymaları gerekir.

Buz pateni. Önde testere dişli bölüm görülüyor. 

2Malzeme

Sürat pateni ya da buz hokeyinde kullanılan patenden farklı olarak, artistlik patinaj pateninin altındaki bıçağın ön tarafında dişler vardır. Bu dişler dönme ve zıplama hareketlerinde önem kazanır. Patenin bıçağı 3 mm genişliğinde ve bağlandığı ayakkabıdan biraz daha uzundur. Bıçağın buza gelen yüzeyi ortadan oyunmuş, böylece buza düz yüzeyde değil, iki kenarlı teması sağlanmıştır. Bu oyuk önemlidir çünkü hareketlerin çoğu, iç ya da dış kenar kullanılarak yapılır.

3/4 Kazanma-Kurallar

Dünya ve Olimpiyat şampiyonalarında artistik patinajda dört ayrı dalda karşılaşma yapılır.

Bunlar:

Erkek ve kadınlarda tekler, çiftler ve buz dansıdır. Zamana karşı yarışların aksine, bu sporda sonuçlar, zamana bağlı olarak değil, her biri ayrı ülkeden dokuz hakemin oluşturduğu bir Jürinin puanlarıyla belirlenir.

Teklerde üç ayrı yarışma yapılır:

Zorunlu hareketler, Kısa ve uzun programlar. Zorunlu hareketlerde her patenci üç özel şekli çizmek zorundadır. Bu üç șekil, yarışmadan önceki gece uluslararası programlardayer alan şekillerden kura ile saptanır.

Her şekil, iki ya da üç bölümden oluşan sekiz rakamı çizilmesidir. Buz patencisi durarak hareketine başlar ve iki kere tekrarladığı hareketiyle buz üzerinde açıkça görülen bir şekil çizer. Hakemler yalnızca şeklin iyi çizilip çizilmediğine değil, aynı zamanda nasıl çizildiğine de bakarak bir değerlendirme yaparlar ve patencinin kontrol yeteneğine, stiline ve duruşlarına, dönüşle ve ayak değiştirmeler deki yumuşaklığına dikkat ederler. Bir sayının onda birine kadar değerlendirme yaparak, her hareket için 6 üzerinden not verilir. Ağırlıklı puanlarda yapılan ayarlama sonunda, toplam puanın yüzde 30'u bu bölümden kazanılır.

Yarışmanın ikinci bölümü serbest hareketlerde kısa programdır. Bunun için her yarışmacı müzik eşliğinde iki dakika içinde, kendi seçeceği 7 zorunlu hareketi (özel atlama, dönme, burgu hareketleri) yapmak durumundadır.

Bu hareketlerde yapılan her hata yarışmacının hem teknik, hem de artistik puanlarını etkiler. Hatalar tam not olan 6'dan puanı düşürülerek cezalandırılır. Kısa programın puanları, toplam puanın yüzde 20'sini oluşturur.

Üçüncü bölüm final ya da uzun serbest program olarak adlandırılır. Bu bölümde yarışmacılar, istedikleri müzik eşliğinde istedikleri hareketleri, yeteneklerini göstermek için, istedikleri sırayla yaparlar. Bu gösteri erkeklerde 5, kadınlarda 4 dakika sürelidir. Gene iki ayrı puanlama yapılır.

Ayrı ayrı teknik ve artistik puanlar verilir ve bunlar toplam puanın yüzde ellisini oluşturur. Hakemler, hareketlerin çeşitliliği, zorluk dereceleri ve yapılış biçimi üzerinden değerlendirme yaparlar.

Çiftler şampiyonasını izlemek daha kolaydır, çünkü yalnızca kısa ve uzun programlardan oluşan iki bölümü vardır. Kısa programda her çift iki dakika içerisinde altı zorunlu hareketi birbirine ekler. Bu programda aldıkları puanlar toplam puanlarının yüzde yirmi beşini oluşturur.

Uzun programda her çift için 5 dakika süre tanınmıştır. Kaldırma, döndürme ve döndürerek fırlatma gibi iki kişi gerektiren özel hareketler sergilenir. Bunların arasında çiftler birbirlerinden ayrıldığında yapılan tekli hareketlerde tam bir uyumluluk aranır.

Bu ayrı kayma hareketlerine gölge pateni denir ve hareketlerin uyumundan başka, stil güzelliğine, teknik güçlüklere de bakılır. Teknik ve artistik puanlama olmak üzere iki ayrı puanlama yapılır. Çiftler buz pateni iyi bir takım anlayışı ve çalışması ile birlikte eksiksiz bir zamanlama ve birlikte hareket yeteneği gerektirir. Buz dansı artistik patinajdan doğmuştur ve aradaki fark bazı kimseler için pek açık olmayabilir. Çiftler buz pateni görkemli fırlatmalar, havaya kaldırmalarıyla, daha çok güce ve atletik yapıya dayanır. Buz dansı ise buz üzerinde yapılan bir danstır ve çiftler buz pateninkilere benzer hareketler yaparsa puan kaybedilir.

Buz dansı üç ayrı bölümden oluşur. Birinci bölümde, Viyana Valsi, Yankee Polka ve Blues gibi zorunlu danslar yer alır. İkinci bölüm ise kararlaştırılmış danstan (set pattern dance) oluşur. Bu dans türü aylar öncesinden kararlaştırılır ve çiftler kendi seçtikleri müzikle önceden çalışıp hazırlanırlar.

Hakemler üç zorunlu dansın her biri için ayrı ayrı puan verirler ve bunlar toplam puanın yüzde 30'unu oluşturur. Kararlaştırılmış dansta ise iki ayrı puanla (kompozisyon ve sunuş) toplam puanın yüzde 20'si verilir. Geriye kalan yüzde 50 ise finalde yapılan serbest dansla kazanılır. Bunun için her çift kendi dört dakikalık programlarını seçtikleri müzik eşliğinde uygularlar. Programda çeşitli danslar ve tempo değişiklikleri yer alır. Teknik ve artistik olarak iki ayrı puanlama yapılır.

Resimdeki yatarak yapılan bir dönüşte yarışmacı başını, kollarını, ellerini, havaya kaldırdığı bacağını tam bir kontrol altında tutuyor.

5/6Beceriler-Taktikler

Usta patenciler buz üzerinde yolda yürüyormuşçasına rahat hareket ederler. Arkaya, öne, yanlara doğru rahatça kayar ve kavisler çizerler. Bazı hareketler hızlı ve etkili, bazılarıysa yavaş ve uyumludur. Hareketlerin en zor olanları ise dönmelerdir ki bir noktada yapılmalıdır ve fazla çabalamadan yapılıyormuş gibi gözükmelidir. "Oturma dönüşü" denilen harekette patenci ayakta dik olarak dönmeye başlar, sonra yavaşça çökerek bir ayağının üzerinde dönmeyi sürdürür ki bu büyük bir güç ve kontrol gerektiren son derece zor bir harekettir. Atlamalar buz pateninin bir başka yönüdür. Atlamalarda çıkılan yükseklik, rahat bir yükseliş ve hatasız, sarsılmadan yapılan bir yere iniş önemlidir. İyi patenciler havada hem saat yönünde, hem de ters yönde dönüp yere düz ya da ters olarak inebilirler. Atlama sırasında hiçbir zorlama ve gerilim belirtisi görülmemelidir.

Patenci bütün tekniklerde üstün bir düzeye eriştiği zaman, gelişmesi artık küçük hareketlere başın tutuluşu, vücudun taşınışı, ellerin kullanılışı gibi hareketlere kalır. Buz pateni erkeklerin ve kadınların artistik görünümleri içinde değerlendirildikleri tek spordur. Müzik eşliğinde çalışan patencinin hareketlerindeki güzellik ve denge, gücü ve esnekliği arkaya itmeli, görünmez kılmalıdır.

Patenci hareketleri yaparken bıçakların iç ve dış ön ve arka kenarlarını kullanırlar ve buna büyük önem verilir. 8 türlü basış vardır: LPO,LFI; LBO, LBI; RFO, RFI; RBO, RBI. Bu kısaltmalarda L sol, R sağ ayak; F ön, B arka; I iç, O dış kenar anlamına gelir. Çizimlerde bu kısaltmalar kullanılarak hangi ayağa nasıl basılması gerektiğini gösterilir.

7Terimler

Arabesk: Serbest bacağın havada arkaya doğru gerildiği ve gövdenin öne doğru yatırılıp uzatıldığı tek ayak üzerindeki kayış.

Axel (Aksel): Paten bıçağının dış kenarından yapılan sıçramayla havada bir buçuk tur döndükten sonra öbür patenin dış kenarı üzerine düşme.

Bracket (Braket): Aynı patenin bir kenarından öbür kenarına yarım dönerek düşme.

Broken leg spin (Bükülmüş BacakDönmesi): Serbest ayağın yana ya da arkaya doğru bükülmesiyle yapılan oturma dönüşü.

Camel (Deve): Arabesk durumunda dönüş.

Chasse (Şase): Kullanılmayan paten öbürünü geçmeden yapılan 3 adımlık dans figürü.

Cherry flip: Parmak ucu atlamanın bir başka adı.

Counter (Ters Hareket): Braket gibi başlayıp üçlü gibi bitirilen ve aynı kenar üzerinde yapılan yarım dönüş.

Cross-foot (Çapraz Bacak): Bacakları çapraz tutup her iki ayak üzerinde yapılan dönüş.

Crossover (One Geçme): Ayak vuruşuyla serbest ayağın üstünde kayılan ayağın Önüne geçmesi.

Death spiral (Ölüm Sarmalı): Çiftlerde erkeğin bir noktada durup elinden tuttuğu kadının onun çevresinde yere paralel olarak dönmesi.

Double jump (Çift Atlama): Havada bir fazla dönüşle yapılan atlayış.

Flip jump (Flip Atlaması): Parmak ucu salçov atlaması.

Flying camel (Uçan Deve): Deve dönüşünün atlamada kullanılışı.

Flying sit spin (Uçarak Oturma Dönüşü): Uçarak büyük bir kavis çizme ve yere oturarak dönüşle inme.

Lasso lift (Kement Kaldırması): Çift yan yana, el ele kayarken kiz erkek tarafından kement atıyormuşçasına kaldırılır ve havada bir buçuk tur döndürülür.

Layback (Geriye Yatuş): Gövdeyi arkaya doğru yatırıp bir ayak üzerinde dönme.

Layover (Yana Yatış): Gövde yana yatmış durumda bir ayak üzerinde dönme.

Loop (Halka): Bıçağın aynı kenarını kullanarak, kesintisiz, çember içine çember çizme.

Loop jump (Halka Atlayışı): Dıştan, bıçağın dış arka kenarından yapılan sıçrama ile bir dönüşten sonra aynı bıçağın aynı kenarına inme.

Lutz jump (Lutz Atlayışı): Arka arka giderken bıçağın dışını kullanarak yapılan ters saat yönündeki atlayış, sıçrarken havada bir dönüş yapabilmer için ayaklar birleştirilir. Yere iniş öbür bıçağın arka dış kenarı üzerindedir.

Mohawk (Mohavk): Dansta, patenlerin ve yönün aynı anda değiştirilmesiyle yapılan yarım dönüş.

Overhead axel (Baş Üstünden Aksel): Kız havaya önden dış kenardan kaldırılır ve baş üzerinde bir buçuk tur döndürülür. Bu sırada, erkeğin kolu kızın koltuk altına girer ve kız harekete başladığı ayağın tersi üzerine, bıçağın arka dış kenarına iner.

Parallel spin (Paralel Dönme): Vücudun üstü ve boştaki bacak yere paralel olarak tutulurken bıçağın düz yüzü üzerinde dönme.

Rocker: Tek ayakla dönme, bıçağın kenarını değiştirmeden yön değiştirme.

Salchow (Salçov): Bıçağın iç arka kenar kullanılarak sıçrayıp bir dönüş yapıldıktan sonra öbür bıçağın dış arka kenarına inme.

Sit spin (Oturma Dönüşü): Serbest bacak öne doğru uzatılarak ve öbür bacak dizden kırılıp gövde öne verilerek yapılan dönüş.

Spiral (Sarmal): Belli bir pozda kalarak yapılan kayış hareketi.

Split jump (Ayrık Atlama): Patencinin bacaklarını açarak atlaması.

Spreadeagle (Ayrık Kartal): Bıçakların topukları yan yana bir hizada kayılması.

Three (Uçlü): Kenar değiştirerek tek ayak üzerinde dönme.

Throw axel (Aksel Atışı): Erkeğin eşini aksel atlayışı yaparak kazandığı güçle havaya atmasıyla ortaya çıkan gösterişli bir atlama hareketidir.

Toe jump (Ayak Ucu Atlayışı): Bıçağın testere dişli ön bölümünden yararlanarak yapılan atlayış.

Triple jump (Uçlü Atlayış): Havada iki fazla dönüşle yapılan atlayış.

Twist lift (Burgu Kaldırışı): Kızın havada bir ya da iki dönüş yapabilmesini saglayan kaldırma hareketi.

Twizzle: Tek ayak üzerinde 180 derece dönülerek yapılan dans hareketi.

Walley jump (Vadi Atlayışı): Lutz dışından tek karşı saat yönünde dönüş, bıçağın arka iç kenarıyla başlar ve aynı bıçağın arka dış kenarına inilerek biter.

Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır.