Boks Nedir [Kuralları, Ring Alanı, Hakkında Bilgi]
Dünyanın birçok yerinde boksa televizyonda büyük yer ayrılması bir rastlantı değildir. Milyonlarca erkek, kadın ve genç boks için gereken beceri ve cesarete ilgi duymaktadır. Yalnızca dövüşen iki boksör ve hakemden oluşan bir spor olduğundan izlenmesi de kolaydır.
Boks iki erkek arasında iplerle çevrili bir kare alanda ve eldivenle yapılan bir yumruk dövüşü olarak tanımlanabilir. Eldivenlerin içleri yastıklıdır, bu yastıklar yumrukları ağırlaştırmaktan çok elleri korumak amacını güder.
Amatör boksun kuralları profesyonel bokstan azıcık farklıdır. Bu farklardan biri amatör boksun 3 raunt üzerinden oynanmasıdır.
Amatör boks maçları her dört yılda bir yapılan Olimpiyat Oyunları sırasında televizyondan verilir. Ayrıca bir de amatör Dünya Şampiyonası vardır.
Boksörler yalnızca kendi sıkletlerinde olanlarla dövüşürler. Bunun için belli kilolar saptanmıştır. Boksörlerin dövüş sabahında dövüşecekleri ağırlığın üst limitini geçmemeleri gerekir. Profesyonel boksta şu sıkletler vardır:
Sinek sıklet (flyweight): 50,8 kg'a kadar
Horoz sıklet (bantamweight): 53,5 kg
Tüy sıklet (featherweight): 57,2 kg
Yarı hafif sıklet (junior lightweight): 59 kg
Hafif siklet (lightweight): 61,2 kg
Yarı velter siklet (junior welterweight): 63,5 kg
Velter sıklet (welterweight): 66,7 kg
Yarı orta sıklet (junior middleweight): 63,5 kg
Orta sıklet (middleweight): 72,6 kg
Yarı ağır sıklet (light heavyweight): 79,4 kg
Ağır sıklet (heavyweight): 79,4 kg' dan fazla
Bunlardan başka yarı sinek sıklet, ağır horoz sıklet ve yarı hafif sıkletle hafif sıklet arasında olmak üzere cruiserweight diye üç yeni sıklet daha konulmuşsa da daha yaygın bir uygulamaya geçilmiş değildir.
Uluslararası Amatör Boks Birliği de Olimpiyat ve Dünya Şampiyonaları için aşağıdaki 11 sıkleti resmen kabul etmiştir:
Hafif sinek sıklet (light flywe ight): 48 kg'a kadar
Sinek sıklet (flyweight): 51 kg
Horoz sıklet (bantamweight): 54 kg
Tüy sıklet (featherweight): 57 kg
Hafif siklet (lightweight): 60 kg
Hafif velter sıklet (light weight): 63,5 kg
Velter sıklet (welterweight): 67 kg
Yarı orta sıklet (light middleweight): 71 kg
Orta sıklet (middleweight): 75 kg
Yarı ağır sıklet (light heavy weight): 81 kg
Ağır sıklet (heavyweight): 81 kg'dan fazla.
1Ring
Dört köşe olan boks alanının adı ringdir. Bu ad 18. yüzyılda Hyde
Park'ta (Londra), dövüşmek isteyenlerin içine girdikleri çevresi çitle çevrili alandan gelmedir.
Üç iple çevrelenen ring yerden yüksekte ve profesyonel karşılaşmalarda 4.27-6,1 m, amatörlerde ise
3.66-4.88 m arası kare bir alandır.
2Malzeme
Boks eldivenleri profesyonel boksta 170-222 gr arasında ve 66.7 kg'dan ağır sıkletler içinse en çok 283 gr ağırlığında olur. Eller, bunun dışında, ele sarılan yumuşak ve yapışkan bantlarla korunur. Boksör ağzına koruyucu lastikten dişlik takar. Bütün boksörlerin şortlarının içine koruyucu takmaları da zorunludur.
Her boks federasyonu yardımcıların (asistan) ring köşesinde kullanabilecekleri tıbbi malzemeyi kısıtlayan kuralları koymuştur. Yardımcıların kullanabileceği tıbbi malzeme arasında genellikle vazelin, sargı bezi, 1/ 1000 oranında adrenalinli su ve buz kesesi bulunur. Sporda yasak ilaçların kullanımının artması karşısında hakemler tüm sağlık malzemesini dikkatle incelerler.
3Kazanma
Profesyonel karşılaşmalarda üstü çıplak olan, amatör karşılaşmalarda ise atlet giyen boksörler, maçları ya puan toplayarak ya da rakibini yere sererek kazanırlar. Puan toplama, yumruğun ön yüzüyle hedefin yani rakibin belden yukarısının ön ve yan taraflarına vurularak yapılır. Yere düşürmede ise, 10 saniye süreyle dövüşe devam edemeyecek durumda kalan rakip knock-out (nakavt) edilmiş olur.
Profesyonel boksta tek bir uluslararası kuruluş olmadığından kurallar üzerine anlaşmazlıklar ve dünya şampiyonunun kim olduğuna dair tartışmalar çıkar. Bir raundu kazanmanın en genel yolu ring hakemi ya da masa hakemlerinden 10 puan toplayarak olur. Her raunt 3 dakika sürer ve raunt araları 1 dakikadır.
Raundu kaybeden boksör kazandığı puanların 9'u geçmemesinden dolayı raundu kaybetmiştir. Raunt berabere olarak da bitebilir. Her rauntta alınan puanlar maçı kazananı belirlemek için toplanır ve sonuçta bir maç da berabere bitebilir.
Profesyonel boks şampiyonalarında 3'er dakikadan 15 raunt dövüşülür. Avrupa'nın bazı ülkelerinde ise bir deneme olarak son zamanlarda 12 raunt limiti konmuştur. Uluslararası amatör boks karşılaşmaları 3'er dakikalık 3 raunttur ve bir raundu kazanana 20 puan verilir, kaybeden de belli bir oran dahilinde daha az puan alır. Olimpiyatlar ‘da 5 masa hakemiyle bir ring hakemi bulunur. Ring hakemi yalnızca maçın gidişine karışır, puanlar masa hakemleri tarafından verilir.
Boksör maçı, sayı kararıyla, nakavtla, hakem kararıyla, rakibin abandonesi ya da diskalifiye edilmesiyle kazanır. Bel altına ve enseye vurmak, açık eldivenle, kafayla, omuzla, bilekle, dirsekle ya da kolla vurmak yasaktır. Hakem oyunu geçici olarak durdurduğunda ya da raunt bitişini bildiren gong çaldığında
yumruk atılmamalıdır. Gong çaldığında boksör yerdeyse sayma devam eder.
4Kurallar
Profesyonel boksta iki ayrı otorite bulunduğundan kuralların yorumu ve karar verme maçın yapıldığı ülkeye göre değişir.
İki ana organizasyondan biri, 1963 yılında Meksiko şehrinde kurulmuş olan Dünya Boks Konseyi (World Boxing Council) olup Latin Amerika, Kuzey Amerika, Uzak Doğu, Avrupa Boks Birliği ve İngiliz Boks Heyeti'nden kimi federasyonları kendisine bağlamıştır. İkincisi, Dünya Boks Derneği (World Boxing Association) ise bazı Amerikan eyaletlerince kurulmuştur ve dünyanın çeşitli yerlerinde kendi şampiyonalarını düzenlemektedir.
Maç seyrederken hakemin boksörlerden birini faullü dövüştüğü için uyardığını gözleyebilirsiniz. Bu yarılar, tutma, sarılıp bırakmama, böbreğe vurma, yerdeki ya da kalkmaktaki boksöre vurma gibi durumlarda yapılır. Genellikle amatör boksta hakemler profesyonel boksa oranla daha katı ve ayrıntılara özen göstererek maç yönetirler.
Hedef Alanı
Sol dürtme (left lead). En çok sayı aldıran vuruştur. Boksör rakibini kol mesafesinde tutup açık yer arar.
Sağ direk (straight right). Boksör rakibin sol savurmasından kaçabilirse sağ direği rakibin başının korumasız tarafına indirir.
Aperküt (uppercut). Aperkütün etkili olması için boksörün rakibine yakin olması gerekir. Aperküt, aşağıdan vurulur ve çeneyi hedef alır.
Sol çengel (hook). Rakibin şakağına veya kaburgalarına vurulan bu yumruk en çok zarar veren vuruştur.
5Beceriler
Boks sporunda da öbür sporlarda olduğu gibi özel bir dil kullanılır.
Klasik bir boksör puanlarını sol dürtmelerle (left lead) kafaya ya da gövdeye vurarak kazanır, sonra da daha güçlü olan sağını kullanacağı bir boşluk bulmaya çalışır. Sol dürtmeden sonra vururken kolunu dik açılı olarak kullandığı ve hedefe tam isabetle inen sol çengel (hook) gelir. Solak, sağ ayağı ve sağ yumruğu önde dövüşen boksördür. Solak boksörler seyrek yetişir, ama aralarından hem amatör, hem profesyonel şampiyonalar çıkmıştır. Boksta dört temel yumruk çeşidi direk (straight), çengel (hook), savurma (swing) ve aparküttür (uppercut). Aparküt, boksörün dizlerini hafif bükerek aşağıdan yukarı doğru yaptığı vuruştur. Sol yumruk, puan almak, boşluk açmak için ve çabuk atak yapan rakip boksörü durdurmak için kullanılır. Sağ yumruk ise ağır silah olarak düşünülür, ayrıca savunmada da rakibin sol yumruklarını durdurmada ve yanlara kaydırmada büyük önem taşır.
Sağdaki ağzındaki diş koruyucusu gören boksör rakibinin savunmasını şiddetli bir sağ kroşe ile açmış durumda.
"Herkes dövüşebilir ama çok az kişi boks yapabilir" sözü bir boks maçı seyrettikten sonra daha da anlam kazanır. Boksörün amacı kendisi yumruk yemeden rakibine yumruk atmaktır. Kolu, yumruğu ve omuzuyla yaptığı engellemeler dışında, eğilerek ve yana çekilerek savunma yapar. Bu hareketleri bazen o kadar ince olur ki, ancak çok yakından seyredilirse yumruk yemediği anlaşılabilir. Dayanıklılığı kırmak ya da rakibin kafasını öne düşürmek için göğüsse atılan yumruklar ise dirseklerle ya da yarı açık tutulan ellerle engellenir. Kaştaki açılmalar maçın hakem tarafından hemen durdurulacağı anlamına gelmez. Durdurma, yaranın ciddiyetine, bazen de saha doktorunun görüşüne bağlıdır. Ring dışında, köşelerde bekleyen, (profesyonellerde aralarında menecerin de bulunduğu) iki üç yardımcı raunt aralarında boksörleri rahatlatırlar. Boksörün kaslarını yumuşatmaktan başka su içirir, öğütler verirlerken, açılmışsa kaşına ya da başındaki başka yaralara da pansuman yaparlar. Açılmaların çoğu kafa kafaya çarpmaktan olur. Eğer kasti kafa atma söz konusu ise, sebep olan boksör ciddi olarak uyarılır ya da diskalifiye edilir.
6Taktikler
Boks maçı anlatan televizyon spikerleri rakibin gardını bozmak için atılan aldatma yumruğu (teinting) ve kombine yumruklar (combination punching) gibi sözleri sık sık kullanırlar. Kombine yumruklar çok çabuk olarak birbiri ardına rakibin gövdesine ve başına atılan yumruklardır. Kontra yumruk, maçı kazanmada büyük önem taşır. En iyi kontra yumruk atma biçimi, güç olmasına karşın, rakibin sol dürtmesine sağ kroşe ile cevap vermektir. Bunu yaparken boksör, rakibin sol dürtmesinin sağ omuzu üzerinden kaymasını sağlar ve vücudunu döndürerek sağ kroşesini patlatır. Solak boksöre karşı en etkili kontra, sağ yumrukla değil, görüş sahası dışından geldiğinden sol çengelle yapılır. Şampiyon boksörler rakiplerini doğrudan başlattıkları ataklardan çok, onlara hatalı yumruk attırarak çıkardıkları kontra yumruklarla indirirler.
7Terimler
Backpedal (Geri Adım): Yumruk menzili dışında kalmak için geriye adım atma.
Canvas: Ringin üst yüzeyi.
Cross (Kroşe): Sağ elle vurulan çengel yumruk.
Cup (Koruyucu): Hayaları korumak için takılan koruyucu.
Distance: Toplam raunt sayısı.
Gumshield (Dişlik): Koruyucu dişlik.
Neutral corner (Boş Köşe): Boksörlerin köşeleri dışındaki öbür iki köşe. Rakibini deviren boksör hakem tarafından yeniden çağrılıncaya kadar bu köşede bekler.
Points win (Sayıyla Kazanma): Daha iyi boks yaparak, hedefe daha çok yumruk vurmayla kazanma.
Purse (Ödül): Maçı düzenleyen kişi tarafından ortaya konan para.
Reach (Açıklık): Boksörün kol uzunluğu. Rakibe uzak ya da yakın dövüşü belirler.
Ring: Karşılaşmanın yapıldığı alan.
Seconds (Yardımcıları): Boksörün köşesindeki yardımcıları.
Spar (Antrenman Boksu): Kask giyerek yapılan antrenman maç.
Weigh-in (Tartu): Dövüş sabahı yapılan tartı.
Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır