Voleybol;
Salonda ya da açık sahada oynanan çok yaygın bir takım oyunudur. Büyük maçlar genelde hep salonda oynanır. Uyum, güç, çabukluk, yumuşaklık ve hareketlilik yanında, çabuk düşünme konsantrasyon ve sürekli yaratıcılık gerektiren son derece heyecanlı bir oyundur. Oyuncuların zaman zaman hareketsiz kalabildikleri birçok takım oyununun tersine voleybolda alandaki her oyuncunun her an bir görevi vardır. Kimse durup dinlenemez. Gelişmiş voleybol oyunu, son derece karmaşıktır, ama temelde bir file üzerinden, iki takımın birbirine topu atmaya çalıştığı, 6’ şar kişilik basit bir oyundur.
1Alan
Alan 18 x 9 m boyutlarındadır. Ortasında bir çizgi bulunur. File bu çizginin üstünde yer alır. Filenin her iki yanında kalan 9 x 9 m ‘ ilk alanlar hücum alanı (3 x 9 m) ve geri alan ( 3x 6 m ) olarak ikiye ayrılır. Fileyi geren direkler alanın dışındadır. File yüksekliği erkeklerde 2. 43 m, kadınlarda 2. 24 m ‘dir. Filenin iki ucunda, alanın yan çizgileri üzerine gelecek şekilde bantlar ve antenler vardır.
2Malzeme
Oyuncular dizlik kullanabilir. Dizlik yer hareketlerinde (plonjonlar, taklaklar) dizleri korumak içindir. Çok çabuk yapılması gereken bu hareketlerde topun gelişine göre son anda vücudun biçimi değişebileceğinden düzlerin yere çarpma olasılığı büyüktür. Topu ağırlığı 260-280 gr arasında değişir. Boyutları aşağı yukarı futbol topu ile aynıdır. Üstü deri kaplıdır, içinde lastik kese vardır, ayakkabılar yumuşak, hafif olmalı, kaymamalıdır. Manşetin önemi attığından bu yana Voleybolcular uzun kollu forma giymektedirler.
3Kazanma
Maçtan önce iki takımın kaptanları yazı tura atarlar. Kazanan ya servisi alır, ya da alanı seçer. Oyuncular dip çizgiye sıra ile dizilirler. Hakemin düdüğü ile alana girerler. Başhakem filenin yanında, bir yükseltinin üzerinde oturur, ya da ayakta durur. Takımlardan biri, dip çizginin gerisinde sahadaki servis alanından servis atarak oyunu başlatır. Serviste top filenin üstünden karşı alana atılır. Oyunda amaç topun karşı alanda yere düşmesini sağlamaktır. Her takım kendi alanına gelen topu en çok üç vuruş yaparak karşı alana göndermelidir. Ayrıca topu karşı alanı belirleyen çizgilerin dışına da atmamak gerekir. Sayı almak servis atan takım olmaya bağlıdır. Servisi kullanan oyuncu, sayı kazanıldıkça servis atmaya devam eder. Topu öbür takım öldürürse servis atma hakkını kazanır. Yani servis onlara geçer. Oyuncular bir pozisyon dönerler ve servis köşesine gelen oyuncu servis atar. Böylece sırayla takımdaki her oyuncu servis atmış olur. Uluslararası maçlarda, takımlar 5 set üzerinden oynarlar. Günümüzde 3 set üzerinden voleybol oynadığı enderdir. Bir takım 15 sayıya ulaştığında seti kazanır, ancak 14-14 olunca oyun 16’ya uzar ve bir takım 2 sayı öne geçene kadar bu uzatmalar sürer. Takımlar her setten sonra alan değiştirirler. Beşinci sette ise, takımlardan biri 8 sayı alınca alan değiştirilir. Ancak servis, değişimden önce servisi kim kullanıyorsa onda kalır, takımların alandaki dizilişleri de aynen korunur.
4Kurallar
Bir takım, file üzerinde karşıya atmadan önce, kendi alanında topa en fazla 3 kere dokunabilir. Yalnız blokta ele değen toplar vuruş sayılmaz. Blokçunun elinden sekip gelen topa takım oyuncuları 3 kez daha vurabilir.
Yalnız aynı oyuncu üst üste iki kez topa değemez. Ama bu kural da blokçunun eline topun değmesini vuruş saymaz. Yani elinden top seken blokçu hemen arkasından topa vurabilir. Servis atılırken takımlar alanda set başlarken hakemlere yazılı olarak verdikleri diziliş sırasına uygu olarak dururlar. Ama servis atıldığı anda, oyuncular kendi alanlarında istedikleri yere geçerler. Ancak dönüş durumuna göre arkaya geçmiş olan üç oyuncu blok yapamaz ve 3 m içinden smaç vuramazlar. Bu dönerek oynama kuralının amacı belli yerler de uzmanlaşmayı önlemek, bütün oyuncuların yeteneklerinin gelişmesini sağlamaktır. Gene de voleybol tam anlamıyla bir uzmanlık oyunudur. Rakip oyuncuların oyuncuyu görmesini engelleyecek dizilişler yapmak (perdeleme) yasaktır.
Hiçbir oyuncu oyun sırasında fileye dokunamaz, servis atarken çizginin bütünüyle dışında olmak gerekir, bütün öbür oyuncular ise kendi alanları içinde olmalıdırlar. Atan servis iki oyuncu aynı anda faul yaparsa, servis tekrarlanır. Kurallara göre, top net olarak elden çıkmalı, bir an için bile tutulup taşınmamalıdır. Top hiçbir durumda oyuncuların belden aşağısına değmemelidir, ama savunma sırasında vücudun üst bölümlerine çarpıp sekebilir. Çaresiz durumlarda topa kafayla vurulabilir. Ama hatayla oynama bir eğilim olarak belirirse hakem bunu hemen önler. Takımlar bir sette 6 oyuncu değişikliği yapabilirler. İyi oyuncuyu dinlendirmek, ya da kötü oynayanı dışarı almak gibi değişik amaçlarla oyuncu değiştirilir. Antrenör bir sette 2 kere 30'ar saniyelik molalar kullanabilir. Bu molalarda takımına taktik verir, moral verir, oyunun gidişini kontrolünde tutmaya çalışır.
5Beceriler
Üst düzeydeki maçlarda, iyi servis atabilmek çok önemlidir. Aşağıdan ya da yandan vurmak mümkünse de, son zamanlarda genellikle tenis servis denilen üstten servisler kullanılmakta ve topun havada süzülerek sağa sola kayması sağlanmaktadır. Bu servislerde eski servislerde olduğu gibi kavisli bir yörünge yoktur. Günümüzde sert balans servisler hiç kullanılmamakta, Japonların uçan balans servisleri de yerini uçan tenis servisi bırakmış görülmektedir.
Servis karşılarken artık parmaklar kesinlikle kullanılmamakta, her türlü servis manşetle alınmaktadır. Kollar yan yana getirilerek yapılan bu vuruşla top pasöre çıkarılır. Pasör genellikle 2 ile 3 numara arasındadır. Onun vereceği pasla hücum yapılır.
Pasör pasına İngilizcede "set" denir. File düzeyinin üstüne çeşitli yüksekliklerle atılan pasör pasları tam bir uzmanlık işidir. Çok değişik teknikler, önemli farkları olan parmak hareketleri vardır. Smaçörler pasör paslarıyla yüksek, alçak, kısa, kurşun gibi adları olan smaçlar vururlar. Topa tek elle tokat atar gibi vurmaya smaç denir. Smaçörlerin çok sıçrayarak blokları aşacak vuruşlar yapmaları gerekir. Ya da beklenmedik yerlerden vuran çabuk ve teknik oyuncular almalıdırlar. İyi smaçörler, topa saatte 90 km hızla vurabilirler. Smaç net bir vuruştur, topun taşınmasına, ele oturtulup aşağı çekilmesine izin verilmez. İyi smaç iyi pasa bağlıdır. Pas iyi olmadığı zaman ya da taktik kaygılarla smaçörler yer savunmasını avlayan plaseler de atarlar.
Rakip takım smaçöre karşı, topun ağın üstünden geçeceği bölgede bir engelleme hattı, yani blok kurar. Tam vuruş yapılacağı sırada sıçratıp eller filenin üstünde tutulur. Bu hareketi yalnız öndeki üç oyuncu (dönüş sırasına göre 2, 3, 4 numaralı yerlerde bulunan oyuncular) yapabilir. Smaçörün vurduğu top bloğa çarparsa kendi alanına düşer ya da bloktan sekip öbür yana geçer. Savunma oyuncuları bloktan yansıyan topları çıkarıp yeniden oyun kurmak için büyük çaba gösterirler, ama başarılı olmak hiç de kolay değildir.
6Taktikler
Birbirini izleyen manşet, pas ve smaç şeklindeki üç vuruş, temel taktiği oluşturur, ama takımlar bu üç vuruşu birbirine bağlarken çok değişik yollar deneyebilirler. Topa, birinci pasta smaç vurulabilir ya da alanın değişik bölgelerinden, değişik paslarla smaçlar vurulabilir. Yalnız öndeki oyuncular, hücum alanı içinden smaç vurabildikleri için pasör bazı durumlarda topu arka alan oyuncularına da yükseltir. Bazı smaçörler aldatıcı sıçramalar yaparak karşı blokçuların oyalar, topun fileden geçeceği yere gidebilmeleri sağlar. Bu smaçör önden sıçrar, arkasından bir başkası gelip topu vurur. Pasör sürekli olarak bloğa şaşırtmaya, smaçörlerine bloksuz ya da tekli blok karşısında smaç vurdurmaya çalışır. Plaseler atar, tek paslarla smaç vurur. Smaçörlerini her türlü pasla hücuma sokarak karşı takıma bunaltır.
Savunmada manşetle top çıkartılır ve genellikle bu iş iki kolla yapılmalıdır, ama birçok durumda ancak tek el kullanabilir. Kurtarışı yapan oyuncu hemen toparlanmalıdır. Rakip oyunculara alanda hiçbir boşluk bırakılmamalı, takım her zaman savunma düzeni içinde olmalıdır. İyi takımlar her durumda arkadan pasör kaçırarak üçlü hücum yaparlar. Servis karşı özel dizilişlerle topun pasöre gelmesi sağlanır, böylece pasör kolayca ön alana kayıp öndeki üç smaçöre pas atar, kombine hücumlar yaptırır. Voleybolda iri oyuncular, iyi sıçrayan, uzun boylu smaçörler çok etkili olurlar. Hem smaç, hem de blok için böyle oyuncular gerekir. Ama hareketlilik, çabukluk, zeka da aynı oranda önemlidir. İyi savunma yapamayan, örneğin blok arkasını iyi dolduramayan takım başarılı olamaz.
7Terimler
Attack line (Hücum Çizgisi): Orta
çizgiye paralel olarak 3 m geridek çizgi. Arka alandaki oyuncular, bu
çizginin ilerisinden file düzeyinin üstüne çıkarak top kullanamazlar.
Back line players (Arka Alan Oyuncuları): Arkada 1,6 ve 5 numaralardaki oyuncular.
Block (Blok): Smaçları kesmek için file üstünde ellerin yan yana tutulması.
Dead ball (Olü Top): Oyunun kesilmesi.
Dig (Manşet): On kolu kullanarak vuruş.
Dive (Plonjon): Topu kurtarmak için yüzükoyun atlama.
Double touch (Çift Dokunuş): Oyuncu topa net olarak vuramadığı zaman verilen faul .
First pass (Birinci Pas): Topun fileye pasöre alınması. Manşet pası.
Float service (Uçan Servis): Topun havadan süzülerek gidip birden kesilmesine ya da sağa sola kaymasına yol açan servis.
Front court players (COn Alan Oyuncuları): Onde 2,3 ve 4 numaralarda oynayan oyuncular.
Penetrate (Kaçmak): Pasörün arka oyuncuyken üçlü hücum yaptırmak için öne kaçması.
Rotation (Dönme): Servis kazanan takımın saat doğrultusunda dönmesi.
Side out (Servis): Servis atan takımın topu kaybetmesi. Sayı yazılmaz, servis karşiya geçer.
Set: iki sayı önde olmak koşuluyla 15 sayı almak.
Setter (Pasör): Smaç paslarını atan oyuncu.
Shoot set (Kurşun Pas): Bombelenmeden dümdüz atılan pas
Short set (Kısa Pas): Filenin hemen üstüne çıkarken vurulan kısa pas.
Smash/Spike (Smaç): Topu sert bir tokatla karşı alana doğru gönderme.
Volley: Topa parmaklarla vurma.
Time-out (Mola): Antrenör tarafından kullanılan 30 saniyelik ara. Bir sette iki mola hakkı vardır.
Oyun Gelişmesi;
Manşet, pas, smaç, blok, plonjon ve servis.
Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır.