Yüzme Nedir? Hakkında Bilgi ve Tanımı.
Yüzme yarışları 4 ana dal üzerinden yapılır: Serbest, kelebek, sırtüstü ve kurbağalama. Ayrıca karışık yarışlar da vardır, bunlarda yüzücüler her 4 tipi de aynı mesafe üzerinden yüzerler.
Erkek ve kadınlarda ferdi yarışlar aşağıdaki mesafelerde yapılır:
Serbest: 100 m, 200 m, 400 m, 800 m (yalnız kadınlar) ve 1500 m (yalnız erkekler).
Sırtüstü: 100 m ve 200 m.
Kurbağalama: 100 m ve 200 m.
Kelebek: 100 m ve 200 m.
Ferdi Karışık: 200 m ve 400 m.
Takım yarışları: 4 x 100 serbest ve
4 x 100 karışık hem erkek ve hem kadınlarda, 4 x 200 serbest ise yalnız erkeklerde yarışılır. Karışık takım yarışlarında, sırasıyla sırtüstü, kurbağalama, kelebek ve serbest yüzülür. 4 x 200 m serbest ve 200 m ferdi kadın ve erkekler için karışık yarışmalar, halen Olimpiyat programlarında yer almamaktadır.
Kravl yüzen bir yüzücü. Dirsek yukarı kalkarken vücut belli bir eksende yana dönüyor. Yüzücü nefes alırken rakiplerini de kontrol eder.
1Havuz
Uluslararası yarışmalar 50 m uzunlukta ve en az 21 m genişlikte bir havuzda yapılır. Öbür kurallar ise şunlardır:
1. Hem Olimpiyat oyunlarında, hem dünya şampiyonalarında suyun derinliği her yerde 1,8 m olmalıdır.
2. Dünya rekorlarının tasdik olunması için, havuzun elektronik kronometre sistemi ile donatılması gerekir.
3. Havuzda her biri 2.5 m genişliğinde en az 8 kulvar bulunmalıdır.
4. Yüzücülerce çıkarılan dalgaların, öbür kulvarlara geçmesini önleyecek şekilde, küçük şamandıralarla kul varlar birbirinden ayrılmalıdır.
5. Start blokları, su yüzeyinden 0.5 ile 0.75 m arasında bir yükseklikte olmalıdır.
6. Sırtüstü yüzmede, havuzun her bir ucundan 5 m, suyun yüzeyinden 1,8 m yukarda dönüşleri gösterir işaret bayrakları bulunmalıdır. Bu bayraklar öbür yarışlarda kaldırılmalıdır.
7. Başlangıçtan 15 m ilerde, yanlış çıkışı belirtmek amacıyla gerektiğinde çabucak suya salını verilen bir ip bulunmalıdır.
8. Suyun sıcaklık derecesi 24°C olmalı ve su yüksekliği değişmemelidir.
9. Her kulvarın ortasına gelmek üzere, havuzun dibinde boydan boya çizgiler bulunmalıdır. Bu çizgiler kolayca görünebilmeli ve iki uçtan 2'şer metre içerde son bulmalıdır. Aynı şekilde bitiş duvarlarında ve elektronik sistemin dokunma yastığında da böyle tam ortaya gelen işaretler bulunmalıdır.
2Malzeme
Gözlükler: Yüzücünün malzemeleri arasına son yıllarda giren ilginç bir parçadır. Bunlar yüzücünün gözlerini klorlu suyun etkilerinden korumanın yanı sıra, yarışın içindeki yerini bilmesine ve dönüşleri kolay izlemesine de yardımcı oluyor. Gözlükler plastikten yapılır ve göz yuvasını acıtmayacak tarzda yumuşak kenarlıdır.
Mayolar: Kadınların mayosu bile, 30 gr'dan fazla gelmez. Mayolar özellikle sürünmeyi artırmayacak biçimde yapılır ve genellikle tek paçadır, ama son zamanlarda iki parça olanlarla yapılan denemeler de iyi sonuç vermiştir.
3Kazanma
Yarışı kazanan sporcu, hatasız bir başlangıç yapan ve her dönüşten önce duvara dokunup, son dönüşte de bitiş duvarına ilk değen ve bu arada hiç hata yapmayan sporcudur.
Seri Sistemi: Tüm şampiyonalar seri sistemiyle yapılır. Önceden bilinen derecelere göre en iyi yüzücüler ayrı serilere verilir ve derecelerine göre öbür yüzücüler serilere dağıtılır.
Final dahil olmak üzere, bütün yarışlarda, mızrak denen bir kulvar yerleştirme sistemine uyulur. En süratli yarışmacı, ortada sağa yani 4 numaralı kulvara konur. Onun yanına, 5 numaralı kulvara ikinci en süratli yüzücü yerleştirilir. Sonraki en süratli yüzücü sağa, sonraki sola, böylece en yavaş yüzücü 8. kulvara gelene dek yerleştirme sürer.
Bu yerleştirme sonucu, daha süratli olan yüzücüler, öbürlerine göre, az da olsa, bir avantaj elde ederler. Çünkü hem iki yanlarındaki yüzücüleri rahatça görürler, hem de yanlardakilere oranla daha az çalkantıya maruz kalırlar.
Zaman ve Değerlendirme: Tüm uluslararası yarışlarda değerlendirme elektronik saatlerle yapılır. Bunlar saniyenin binde birine kadar zamanı ölçebilirler, ama derecelerde 0,1 saniyeden ötesi dikkate alınmaz. Bunun anlamı şudur: Eğer bir yüzücü yarışı 48.981 saniyede, öbürü 48.987 saniyede bitirirse, ikisi de 48.98 saniye olarak belirtilir ve yarış bağlanır. Bu bir dünya rekoru ise, iki yüzücü birlikte rekorun sahibi ilan edilirler.
4Kurallar
Serbest: Bu yarışlara "yüzüstü kravl" denmediğine dikkat edin, çünkü "yüzüstü kravl" belirli özellikleri olan bir yüzme tarzıdır. Serbestte ise hangi tarzın kullanılacağını belirten bir kural yoktur. Ancak uygulamada yüzücüler genellikle kravl yüzerler, çünkü bugüne kadar daha hızlı yüzmeye olanak veren başka bir yüzme tarzı geliştirilmiş değildir.
Sırtüstü: Dönüşlerde aldıkları pozisyon hariç, yarış boyunca yüzücülerin hep sırtüstü olmaları, bu yarışın temel gereğidir. Duvara dokunmaları ile yaptıkları dönüşte kendilerini tekrar sırtüstü pozisyona sokacak bir dönüştür. Yüzücüler burgulu takla ile döndükten sonra, ayakları ile duvarı ittikleri anda sırtüstü dönmüş olurlar.
Kurbağalama: En sıkı teknik düzenlemelerle sınırlanmış yüzme tarzı budur. Vücut dayanağını göğüsten almalı ve omuzlar hep aynı yükseklikte olmalıdır. Eller göğüsten ileriye doğru su altında açılır ve gene su altında geri çekilir. Bacaklar itme bereketi yapar. Başın bir kısmı hep suyun yüzünde olmalıdır. Yalnız, yarış başlarken ve dönüşler sırasında baş bir an suyun altında kalabilir.
Bu son kural, 20 yıl kadar önce kullanılmakta olan bir yarışma tekniğine son vermek için konmuştur. Çünkü bazı yüzücüler suyun altından giderek daha büyük bir sürat yapabiliyorlardı. Bu kural halen de bazı tartışmalar yaratmaktadır. Stil olarak çok yatık yüzen sporcuların başları belirgin bir şekilde suyun altında kalmakta, daha doğrusu sular başlarının üzerinden aşmaktadır.
Kurbağalama dönüşler yapılırken ve yarış biterken duvara iki el birden ve aynı hizada değdirilmelidir.
Kelebek: 1956'da programa alınan en son tarzdır. Kuralları kurbağalama ile benzerlik gösterir. Yalnız kollar suyun üstünde gidip gelir. Eskiden bacak hareketi olarak, kurbağalamadaki yanlara doğru itme stili kullanılırken son zamanlarda tüm iyi kelebekçiler bacaklarını bitiştirip yunus kuyruğu gibi yukarı aşağı bir hareket yapmaktadırlar. Duvara değerken ki el hareketleri kurbağalama ile aynıdır.
Ferdi Karnık ve Takım Yarışların: Yukarıdaki kurallar ferdi karışık ve takım yarışlarında aynen uygulanır.
NB: Çok tartışmalı bir kurala göre, yüzücüler iki hatalı çıkış yapabilirler ama üçüncü hatalı çıkışı yapanın daha önceki hatalı çıkışların sorumlusu olmaması bir şeyi değiştirmez.
5Beceriler
Genelde tüm iyi yüzücüler düzenli bir ritme ve kontrole sahiptirler. Suyun içindeki hareketleri son derece düzenlidir.
Yüzüstü Kravl: Hemen hemen bütün güç kollarda toplanır. Kollarınızı iyice ileri doğru uzatın. Ellerinizin birbirinden 15 cm uzaklıkta bulunması gerekir. Sudan çıkarken dirsek daima elden yukarda bulunmalıdır. İyi bir yüzücü kalçasının yanından geri verene kadar suyu adeta altına çeker. Bacakların görevi ise, itmeden çok, denge ve ritm sağlamaktır. Üç türlü yaygın bacak vuruşu vardır: 6 vuruş,
4 vuruş ve 2 vuruş. Bu sayılar iki kol hareketi (bir sağ, bir sol) sırasındaki bacak vuruş sayısını gösterir. Genel olarak en süratli yüzücüler 6 ayak vuruşu yaparlar, ama bu ciddi bir oksijen tüketimine neden olduğundan, ancak kısa mesafelerde yapılabilir. Uzun mesafelerde, yani 400 m ve yukarısında, 2 ya da 4 vuruşlu ayak hareketi kullanmak daha uygundur. Böylece yakıtlarını (oksijen ) daha verimli iticiler olan kollara saklamış olurlar.
Sırtüstü: İyi bir uygulayıcı başını dümdüz tutar ve omuzları ile kalçalarını pek az hareket ettirir. Hemen hemen en zarif stil budur.
Yüzüstünde olduğu gibi bütün güç kollarda toplanır. Rahat bir stille kollar suyun dışına kırılmadan ama yumuşaklıkla çıkarılır ve başın çok ilerisinden tekrar suya sokulur. Başlangıçtaki kısa çekişten sonra, iyi yüzücüler dirseklerini kırarak suyu kalçalarının altına doğru iterler.
Bacakların rolü yüzüstü kravlda olduğundan daha fazladır. Genellikle ritmik 6 vuruş yapılarak, bacaklar kırbaç gibi kullanılır, bilekler esnek, başparmaklar ise ileriye uzatılmış durumdadır.
Kurbağalama: Bacaklar ve kollar hemen hemen aynı gücü üstlenir ancak öbür tarzlardan farklı olarak hepsi aynı anda hareket etmez. Bacaklar gerilirken, kollar çekilir, sonra kollar öne uzanırken bacaklar geriye vurularak güç sağlanır. Bu özellik kurbağalama tipinde zamanlamanın nedenli önemli olduğunu gösterir. İyi zamanlama olmazsa vücut ileri doğru hareket edemez ve yüzücü havuzda nerdeyse olduğu yerde kalır. İyi bir kurbağalama yüzücüsü, gerekli ivmeyi kazanacak şekilde itme ve çekmeyi ayarlarken, ikisinin de en verimli birleşimini bulmaya çalışır.
Kelebek: Tüm tarzlar arasında en fazla güç isteyen budur. Gücün bacak ve kollar arasında paylaşılma oranı, yüzüstüne benzer. Her bir kol çekişine, iki ayakla itme hareketi yapılır.
Bütün başarı kalçaları yüksek ve vücudu düz tutabilmektir. Bunu nefes alırken kafa yükselince de yapabilmek gerekir. Sırtüstünde olduğu gibi, ayak vuruşu, ayak bileklerinden esnek, ayaklar içeriyi gösterir şekilde yapılır. Bu hareketi iyi yapabilmek için, yüzücünün çok güçlü ve yetenekli olması gerekmektedir.
Çıkış: "Yerlerinize!" komutuyla yüzücüler başlama blokları üzerinde istedikleri duruşa geçerler. Son yıllarda tercih edilen duruş şekli, tutarak start (grab start) duruşudur. Yüzücüler elleriyle start blokunun kenarını ya da önünü tutarak, vücutlarını gergin ve esnemeye hazır bir yay gibi bükerler. Tabancayla birlikte, bu gerginliği tüm güçleri ile ileriye doğru açarlar. Bazı yüzücüler dalıştan önce bir bükülme ya da toplanma yaparlar.
Bu dalış hızını artırır ve fazla derine gitmeden, suyun yüzeyinde kayarak çıkışı sağlar. Ama kurbağalama yüzücüleri, mümkün olduğu kadar dipte kalarak, su altında gitmenin tüm avantajlarını kullanmayı amaçlarlar.
Sırtüstü yarışlarında, yüzücüler suyun içinde çıkış yaparlar. Sırtları, yarışın yapılacağı yöne dönük, blokların dibindeki demiri tutarak ve ayaklarını su yüzeyinin altında duvara dayayarak dururlar. Komut verildiğinde, iyi bir yüzücünün, maximum hızla çıkış yapabilecek șekilde vücudunu toplayıp gerilmesi gerekir. Yüzücü tabancanın patlamasıyla vücudunu hızla dışarıya ve aynı zamanda yukarıya doğru açarak çıkışını yapar. Bu arada kollar gergin ve başın ilerisinde tutulmaya özen gösterilir. Yüzüstü, sırtüstü ve kelebekte, harekete kollardan önce bacaklarla başlanır.
Kurbağalamada ise tam tersi gerekir. Kolların asıl işi yüklendiği bu üç tipte, yarışa bacaklarla başlamak çelişkili görülebilir. Aslında amaç, kollarla çekmeye başlamadan önce, vücuda belli bir hız ve pozisyon kazandırarak, mızrak gibi hareket edebilmesini sağlamaktır.
Dönüşler: Son zamanlarda tüm başarılı yüzücüler, "tumble turn" (takla dönüşü) denilen bir dönüş tarzını kullanmaktadırlar. Amaç son sürat duvara yaklaşırken, hızla bir takla ile vücudu toplayıp duvarı güçle iterek dönüşten ek bir hız kazanmaktır. İyi bir dönüş mutlaka hız kazandırır. Bu yüzden 25 m’lik havuzlarda, daha fazla dönüş olduğundan, daha yüksek bir hıza erişmek mümkündür.
Serbest yüzerken, duvara elle değme zorunluluğu yoktur ve dönüş duvardan 1 m uzakta yapılır. Yüzücü dizlerini kırp toparlanarak takla atar ve duvarı ayaklarıyla hızla iter. Böylece dönüşten sonraki iki üç kulaç çok daha verimli hale gelir.
Sırtüstü dönüş de yüzüstü dönüşe benzer. Yalnız yüzücü elini duvara dokunmak ve itişini sırtüstü durumdayken yapmak zorundadır. Kurbağalama ve kelebekte ise, kuralın gerektirdiği gibi su yüzeyindeyken iki elle duvara değdikten sonra, dönüşün içinde ve bir omuzu üzerindeyken duvarı ayaklarıyla iter ve hemen göğsü üstüne dönerek kollarını kullanmaya başlar. Duvardan alınan gücün ne zaman sona erdiğini, yani yüzme hareketine ne zaman başlamanın yararlı olacağını kestirmek çok önemlidir. Bu zamanlama yetisini sadece çalışma kazandırabilir ve yüzücünün başarısı büyük oranda buna bağlıdır.
Bayrak Yarışmada Değime: ilk yüzücü normal bir başlangıç yapar ama öbür yüzücüler atlayarak yapacakları çıkışlardan yararlanabilirler. Gelen yüzücüye göre durumunu iyi değerlendirmek ve tam zamanında suya atlamakla aşağı yukarı 0,8 saniye kazanılır. Ayaklar yerden (bloktan) ayrılmamak koşuluyla, gelen yüzücü daha havuzun kenarına değmeden harekete geçilebilir. Yani atlamak için yaylanma yapılabilir. Elin duvara değmesi ile ayağın bloktan ayrılması aynı anda olacaktır. Bu atlamalar derecenin, 4 yüzücünün en iyi derecelerinin toplamından en az 2 saniye daha iyi olmasını sağlar. Bu sağlanamazsa atlamalar iyi yapılmamış demektir.
6Taktikler
Yüzme yarışları, sürate önem verilen bütün yarışlarda olduğu gibi, zengin bir taktik yapısına sahip değildir. Kulvarlar tamamen ayrıldığından, en ufak bir omuz teması ya da psikolojik baskı bile mümkün değildir. Gene de seri sisteminin kullanılmasıyla en iyi yüzücüler birbirlerine yakın olurlar ki, bu da en azından bir kontrole olanak verir. En önemli taktik, yüzücünün yarış boyunca hangi tempoyu koruyabileceğini hesaplayabilmesidir. İlk metrelerde farkına varmadan çok hızlı gidilirse bunun bedeli ilerleyen metrelerde ödenir. Bitirirken ki süratlerinden çok dayanıklılıklarına güvenen yüzücüler baştan arayı açarlar. Ama arkadan gelenlerin yaratacağı baskıya dayanabilmek de kolay değildir. Tüm yarışlarda olduğu gibi, başkasının temposuna uymak, arkadan izleyip sonra öne geçmek her zaman daha kolaydır.
7Terimler
Negative Splits: Uzun mesafe yarışlarında epeyce kullanılan bir taktikle, yarışın ikinci yarısının birinciden daha süratli yüzülmesi.
Shave-down: Vücuttaki kılları kesmek. Son yıllarda, büyük yarışlardan önce yüzücüler tüm vücutlarındaki kılları tıraş etmektedirler, hatta kafalarını bile kazıtanlar vardır, Bunun fizyolojik açıdan pek büyük bir etkisi olmayabilir ama psikolojik olarak sağladığı destek önemlidir.
Split times: Bir yüzücünün, 50 ya da 100 m'yi geçtiği zamanı. Bayrak yarışlarında her yüzücünün yüzme süresi.
Stroke-shortening: Yüzücüler yorulmaya başladıklarında, verimleri düşmeye başlar. Bunu gören yüzücüler, vuruşlarını hızlandırırlar ama yüzme hızları pek değişmez.
Taper: Yarışa hazırlanırken önemli bir taktik. Son birkaç hafta çalışma yükü azaltılarak, yarış için ek bir güç kazandırılmaya çalışılır.
Tying-up: "Stroke-shortening"le birlikte açık bir yorgunluk belirtisidir. Oksijen yetersizliğinden dolayı kaslar verimini kaybeder.
Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır