Buz Hokeyi Nedir?
“Dünyanın en suratlı takımın oyunu” deyimi, buz hokeyi açıklarken oldukça yerindedir. Bu yüzden, bu spordaki hareketleri izleyebilmek için bir göz alıştırma devresi gerekir. Ama yalnız sonucu izlemek isteyen seyirci için, futbola benzeyen gollerin izlenmesi hiç zor değildir. Bu iki oyunda da, ofsayt veya oyuncu değişimi gibi önce karmaşık görünen kurallar kısa zamanda açıklığa kavuşur. Hokeyde oyuncular buz üzerinde kayarak, sopaların yardımıyla küçük, sert bir diski, rakip kaleye atmaya çalışırlar.
Oyun çim hokeyinden uyarlanmıştır. İlk defa 1860’ta Kanada Ontario’da Kington Limanı’nın donmuş sularında sert bir disk kullanılarak oynanmıştır. Bu buz hokeyini topla oynanan çim hokeyinden ayıran en büyük özelliktir.
Buz Hokey sahası.
1Oyun
Oyun alanı için ideal boyutlar 61 m uzunluk ve 26 m genişliktir. Alan, köşeleri yuvarlak olan 1.22 m yüksekliğinde bir duvarla çepeçevre sınırlanmıştır. Disk bu çevre duvarlarına çarpsa da, oyun durmadan devam eder.
Her iki uçta alanın 3.5 m içerisine kurulmuş kaleler vardır. Kalelerin arkasındaki alanda da oyun devam eder. Kaleler 1.22 m yükseklikte ve 1.83 m genişlikte olmak üzere yapılmıştır ve fileler altlarda 60 cm derinliktedir. Kalenin direkleri buza gömülmüştür. Bundan amaç süratle gelen bir oyuncunun çarpması sonucu kalenin devrilmemesini sağlamaktır. Kırmızı bir çizgi alanı ikiye böler.
İki mavi çizgiyse alanı üçe böler. Değinilmesi gereken öbür çizgiler orta yuvarlak, 4 başlama çemberi ve yarı çember ya da dikdörtgen biçiminde çizilebilen kale önü çizgileridir.
2Malzeme
En önemli malzeme sopadır. Tamamı kat kat yapıştırılmış ve fırınlanmış tahtadan yapılmıştır. Ucunda uzunluğu en çok 37 cm olabilen bir yassı kısmı vardır. Kalecinin sopası daha geniş ve ağırdır. Oyuncular sopaları sağ veya sol eli kullanmalarına göre seçebilirler. Değişebilen bir nokta da, bu yassı kısım veya kürek ile sopa kısmı arasındaki açıdır ve oyuncunun arzusuna göre ayarlanır.
Disk kükürtle sertleştirilen lastikten yapılmıştır. 7.6 cm çapında, 2,5 cm kalınlığında ve 156 gr ağırlığındadır. Oyuncular özel yapılmış bir buz hokeyi pateni kullanırlar. Bu patenlerin üstünde kayılan bıçak ağızları 1,5 mm'den daha kalın olamaz. Hafif, içi boş metal maddelerden yapılırlar.
Kaleci ise, daha kolay denge sağlamasına yardımcı olan daha geniş ve alçak patenler kullanır. Bu patenlerin bıçakları kalındır ve top yerine kullanılan diskin ayağın altından geçmesini engelleyecek biçimde yapılmıştır. Buz hokeyinde kullanılan bot, görünüşte ayakkabı gibidir. Botların tabandan 10-12 cm yukarıya kadar yükselen ve ayak bileklerini destekleyen bölümleri vardır. Topuk ve ayakuçları ise takviyelidir.
Oyuncular kaçınılmaz olarak sert olan bu oyun için özel olarak yapılmış korumalıklar kullanırlar. Dizlere ve dirseklere yastıklar konur, dizden aşağı kesim için ve omuzlar için özel korumalıklar, eldivenler ve uzun çoraplar kullanılır. Başlık kullanmak da, Kuzey Amerika'daki birkaç lig dışında zorunludur. Özel yapım
Şortlar ve numaralı formalar kıyafeti tamamlar.
Kalecilerin aşırı büyüklükte bacak korumalıkları kullanmaları serbesttir. Ayrıca göğüslerine bir korumalık eklenir ve eldivenleri de özeldir. Eldivenlerin bir tanesi sopayı tutmak öbürü ise diski yakalamak için ayrı olarak yapılmıştır. Bazı kaleciler, yüzlerine de maske takarlar. Devre aralarında özel bir makine, alanın zeminini temizler ve düzler.
Beyaz siyah çizgili forma giymiş hakem durumu yakından izlerken kaleci dizleri üstüne çökmüş, golü kurtarmaya çalışıyor. Çelik teller, seyircileri, diskin fırlama olasılığına karşı emniyete alınır. Diskin hızı saatte 160 km’ye çıkabilir.
3Kazanma
Kalelerin arkasında bulunan gol hakemleri, gol olunca kırmızı bir ışık yakarlar. Gol olması için diske sopayla vurulması gerekir. Elle veya ayakla gol atılamaz. Ayrıca gol olurken hücum eden taraftan hiç bir oyuncunun, kale çizgisi içinde bulunmaması gerekir.
Aslında buz hokeyinde çok sayıda gol atılır. Ama bazen hiç gol atılamadığı da olur. Böyle bir başarı, kaleci açısından bir "shut-out" diye adlandırılır ve kayıtlara özenle geçirilir. Kayıtlara, gollerin atılmasına yardımcı olan, yani pasları veren oyuncular da yazılır.
Bir oyuncu gol atma durumundayken, kale önünde düşürülürse ve o anda kendisi ile kale arasında kaleciden başka oyuncu yoksa penaltı verilir. Atış "face-off mevkiinin tam ortasında kullanılır. Az karşılaşılan bir durum da olsa, oyuncunun buz üzerinde kaleciyle karşı karşıya kalması epey ilginçtir. Disk mavi çizgiyi geçene kadar, kaleci kale alanından ayrılamaz. Kale dışına yapılan bir atış ise hücumu sona erdirir ve kenarlardan geri dönen diskle gol atılamaz.
4Kurallar
Oyunun sürati seyircinin ilgisini çektiği için süratli tempoyu devam ettirmek gayesi ile oyuncular sık sık değiştirilir. Oyuncular birkaç dakika içinde bile yorgunluk belirtisi gösterebilirler ve delicesine hareketlilik sinirlerini yıpratabilir. Hokey altışar kişiyle oynanan bir oyundur ama takımların yirmiye yakın oyuncuyu kadroda bulundurdukları gözlenebilir. Dizilişte bir kaleci, iki savunma oyuncusu ve bir sağ kanat, bir orta, bir sol kanat olmak üzere üç hücum oyuncusu yer alır. Antrenör oyuncu değiştirmeleri, istediği herhangi bir anda yapabilir. Normal olarak savunmada hep iki kişi, ilerde de üç kişi bulundurmaya çalışır. Bir forvet üçlüsünü toptan değiştirme yoluna gidebilir, hatta beş oyuncuyu aynı anda değiştirir, ya da isterse tek tek oyuncu değişiklikleri yapar. Yedek kaleci maç içinde çok az kullanılır. Çünkü bu mevkide yıpratıcı bir hareketlilik yoktur.
Oyun her biri 20 dakikalık 3 bölüme ayrılmıştır (disk oyun dışındayken saat durdurulur). Her bölüm sonunda takımlar taraf değiştirirler. Oyuna orta sahada başlanır. Her golden sonra da oyuna aynı şekilde orta sahada başlanır. Başlama bir "face-off" ile yapılır. "Face-off" da hakem diski karşılıklı duran iki orta adamının sopalarının arasına bırakır. Başka durumlarda da oyun "face-off" ile başlatılır, ama bunlarda başlama vuruşu olay yerine en yakın yuvarlaklarda yapılır. Diskin ölü (oyun dışı) olduğu, yani duvarların dışına fırlattığı veya bir itirazda bulunulduğu durumlarda oyuna yeniden "face-off la başlanır.
Buz hokeyi oyununun ilginç bir uygulaması penaltı kutularıdır. "Sinbin" denen bu kutular sahanın kenarlarında yer alır. Oyuncular kutuya girmeyi gerektiren 4 türlü ceza görürler. "Hafif cezalar" 2 dakika sürelidir ve dirsekleme, şarj yapma, çelme takma, kasıtlı olarak diski dışarı atma, karşı takım oyuncusunu sopanın yastık kısmıyla engelleyip düşürme, kasıtlı olarak tahtalara itme ve oyunu durdurmak için diskin üzerine yatma (bunu yalnız kaleci yapabilir) gibi hareketleri içerir. Bu hareketlerden herhangi biri sonucu dışarı gönderilmiş olan oyuncunun takımı, oyuna cezalı oyuncunun yerine başka birini almadan eksik olarak devam etmek zorundadır.
Kalecinin ceza alması halinde ise antrenör onun oyunda kalmasını başka bir oyuncuyu dışarı alarak sağlayabilir. Karşı taratın bir gol atması halinde cezalı oyuncu 2 dakikanın bitmesini beklemeden oyuna girebilir.
“Büyük cezalar" ise 5 dakika sürelidir ve oyunun çok kızıştığı anlarda yapılan sert hareketler için uygulanır.
Küçük ceza ile cezalandırılan hareketlerden herhangi biri özellikle sert yapılmış ise büyük ceza verilebilir. Her iki takım da aynı anda büyük cezaya maruz kalırlarsa ceza alanların yerine yedek oyuncu sokabilirler. Kötü davranış cezaları ise 10 dakika sürelidir. Bu ceza itaatsizlik veya hakaret durumlarında uygulanır.
Ama 2 dakika sonra takım cezalı oyuncunun yerine yedek oyuncu sokabilir, çünkü amaç takımın değil, oyuncunun cezalandırılmasıdır. Eğer ceza kaleciye verilmişse, onun yerine bir takım arkadaşı oyundan çıkabilir. En ciddi disiplinsizliklere ise maç cezası verilir. Oyuncu artık maça giremeyeceği için soyunma odasına gönderilir. Bu ceza kasıtlı sakatlama hareketlerine verilir. Cezadan 5 dakika sonra ceza alanın yerine takıma yedek bir oyuncu girebilir. Ancak maç cezası alan oyuncu sonraki maçlarda yer alabilmek için Ceza Kurulunun kararını beklemek zorundadır.
Oyunu daha çekici hale getirmek, savunmadan çok hücuma ağırlık vermek amacıyla, ofsayt (off-side) kuralı uygulanır. Bu kural, oyun alanının savunma-ara-hücum alanları olarak üçe bölünmesini gerektirmiştir. Bir oyuncu takım arkadaşına pas verirken onunla aynı alanda bulunmak zorundadır, ancak savunma oyuncuları kendi yarı alanları içinde istedikleri gibi paslaşabilirler. Bazı ofsayt durumlar oldukça tartışmalıysa da, kurallara göre ofsayt patenin durumuna göre belirlenir (yani diskin veya sopanın durumuna bakılmaz).
Bilek vuruşu. Oyuncunun sopası kullanış tarzı, yaptığı bilek hareketi diskin kaleye yönelirken yerden havalanmasına yol açacaktır.
Bir takım hücum ederken, diski süren adam hücum eden takımın tim oyuncularının önünde hücum alanına geçmek zorundadır. Böylece rakip oyuncuların gidip kale önünde beklemeleri engellenmiş olur. Oyunu hücuma açık tutmak için başka bir kural da diskin boş alana gelişi güzel fırlatılmasını önleyen kuraldır. Sıkışık bir savunma durumunda oyuncu diski alanın öbür köşesine doğru fırlatırsa, disk bu vuruşun yapıldığı yere geri getirilir ve cezaya “icing” cezası denir. Bu cezanın verebilmesi için rakip takım oyuncularından birinin uzak kale çizgisi gerisinde topa değmesi yeterlidir.
5Beceriler
İyi bir buz hokeyi oyuncusu, ileri geri ve yanlara doğru süratli ve büyük bir rahatlık içinde koyabilmelidir. Diske bakmadan onu kontrol edebilmelidir. İyi bir oyuncunun hep başı yukardadır ve arkadaşlarına doğru bakar. Bu arada her an disk kontrolünde olmalıdır, çünkü dururken ya da ilerlerken yapılacak en küçük tereddütlü bir hareket, rakip oyuncunun diski çalışmasına yol açabilir. Savunma oyuncuları diski hücum edenden kapmak için çeşitli yöntemler uygularlar. Sopayı dikine tutarlar, yan yatırarak tutarlar, süpürür gibi yere sürterek çektirirler. Savunmacılar hücum elemanlarına göre daha güçlü ve ağırdırlar, ama zaman zaman sürpriz ataklarla gol atıkları da görülür. Buz hokeyinde kullanılan en geçerli taktik, vücut engeli denilen, oyuncuların kalçaları ve omuzları ile rakiplerinin önüne geçmeleridir. Arkadan her türlü müdahale yasak olduğundan bu engelleme önden yapılır.
6Taktikler
Bir takım diski rakibin mavi çizgisinin içine taşır taşımaz beş oyuncusuyla top çevirebilir. Kanat adamları yanlara açılır, hatta kalenin arkasından kayarlar. Amaçları bir açık yaratmaya çalışmak ve takım arkadaşlarına uygun bir pas vererek şut atma olanağı sağlayabilmektir. Şut atanlar 15-20 m uzaktan atış yapabilen bir savunma adamları da olabilir.
Başarısız bir hücumdan sonra ta kim diski kaptırınca, savunma oyuncuları kalelerini korumak için hemen geri çekilirler. Bir forvet diski süren rakibi önden engelleme yoluna giderken, öbür forvetler de pas yollarını kapatmaya çalışırlar. Rakip takım ilerlerken sürekli engelleme yaparak oyunlarını bozma yoluna giderler.
Bir oyuncu ceza kutusuna gönderilir gönderilmez, karşı taraf bu adam eksikliğinden en iyi şekilde yararlanmak ister. Hemen en iyi 5 oyuncu oyuna sokularak gol atmaya çalışılır. Cezayı yiyen takım ise "penalty killers" denen savunma gücü yüksek oyuncularını oyuna sokar.
Bunlar kale önündeki tehlikeli bölgeyi dört köşesinden tutup içeri adam sokmayarak golü engellemeye çalışırlar. Bu sistemin adı kutu sistemidir (box system). Başka bir taktik, takımın bir oyuncusuna diskle oynamadığı sırada rakip oyuncu tarafından faul yapılması halinde uygulanabilir. Hakem böyle bir durumda elini kaldırır, ama oyunu kesmez. Bu durumda kaleci hemen dışarı çıkar, yerine bir hücum oyuncusu girer ve altı kişilik bir hücum geliştirilir. Bu durumda disk kaybedilince karşı takım hücum ederken kalecisiz kalmak tehlikesi yoktur, çünkü disk kaybedilir edilmez hakem önceki favul durumu için düdük çalıp oyunu keser. Bu bir avantaj kuralıdır.
7Terimler
Boarding (Yüklenme): Rakip oyuncuyu kenardaki duvarlara doğru itme.
Body check (Vücut Engeli): Rakip oyuncuyu kalça ve omuzlarla engelleme.
Butt ending (Dipçikleme): Rakip oyuncuyu sopanın ucuyla itmek (büyük ceza).
Flashing: Rakip oyuncunun bileğine sopayla vurma.
Screening (Perdeleme): Kalecinin görüşünü kapatmak.
Slapshot ($amar): Çok hızlı bir vuruş, bilekten hafif vuruşun tersine, kol hareketiyle yapılır.
Spearing (Mizraklama): Sopayı rakip oyuncunun midesine bastırmak.
Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır.