Bilardo Snooker Nedir, Kurallar, Kazanma ve Beceriler Nelerdir?

Bilardo Snooker Nedir, Kurallar, Kazanma ve Beceriler Nelerdir?

Bilardo İngiltere’de son derece yaygın olan ve ABD’de de durmadan yayılan oyundur. 1875 yılında icat edilmiş ve 1919’da İngiltere Amatör Şampiyonası’nın, 1926’da Dünya Profesyonel Şampiyonası’nın yapılmasından sonra, hele televizyonda da gösterilmeye başlayınca, bu oyun zirvesine ulaşmıştır.

Oyunda amaç isteka denilen uzun tahta sopası ile çuha kaplı masa üzerindeki topları köşedeki deliklere ya da kenardaki ceplere sokmaktır. Topların renklerine göre değişen değerleri vardır.

1Masa

Masa masif ve tamamen yatay bir düzlemdir. Üzeri yeşil çuha, kenarları yüksek, sert lastikten ve gene çuhayla kaplanmış olan ve özel ölçülerle yapışmış bir masadır.

Çuhanın dokunması ve kalitesi topa verilecek falsoyu etkiler.

2Malzeme

İstekanın sopa kısmı diş bulduktan sapı da ağır olması için abanozdan yapılır. Her oyuncunun kendi eline iyi gelen istekası vardır; boyu yaklaşık omuz yüksekliğinde, ağırlığı da 450 gr kadardır. Küçük bir deri parçası istekanın ucuna takılır ve sık sık tebeşirlersek vuruş sırasındaki kaymalar önlenir. Eğer topu oyuncunun uzağında kalmışsa istekayı iyi kullanmak için destekten yararlanır.

Toptan eskiden fildişinden yapılırdı, şimdi ise “crystallate” denilen bir maddeden yapılmaktadır. Bilardo topun çapı 5.23 cm’dir. Kuzey Amerika bilardosunda ise 5.39 cm’lik toplar kullanılmaktadır.

3Kazanma

Bilardo’da başarılı olmak fazla konsantrasyon isteyen bir iştir. Kapalı bir alanda ve yoğun bir çevrede vücut ve kafa gücünü bir arada kullandırtan bir spordur.

Bilardo oyunu en çok sayı yapan tarafça kazanılır. Her oyuna bir tur (frame) adı verilir. Bir maç belirli sayıda oyundan oluşur ve en çok sayı yapan oyuncu maçı alır.

Sayı, topları aşağıdaki deliklere sokarak kazanılır (potting) ve rakibin yaptığı hatalı vuruşlarla ek puan toplanır. Her oyunun başlangıcında 22 top masa üzerine dizilir. 15 kırmızı top bir üçgen biçiminde yerleştirilir ve altı renkli top ise sarı, yeşil, kahverengi, mavi, pembe ve siyah renklerdeki toplar belirli noktalara konur. Beyaz top ise istekayla vurulan toptur ve öbür topları deliklere sokmada ya da daha uygun pozisyona getirmede kullanılır. Önce bir kırmızı top (1 sayı değerindedir) bir deliğe sokulmalı, sonra renkli bir topa geçilmelidir. Renkli top da bir deliğe sokulunca yeniden bir kırmızı topa geçilmesi gerekir ve böylece oyun bir kırmızı, bir renkli olarak sürer gider. Ama kırmızı toplar bitirilene kadar her renkli top sokulduğu delikten alınarak yerine konur. Bundan sonra oyuncu geri kalan renkleri sırasıyla sarı (iki sayı), yeşil (üç sayı), kahverengi (dört sayı), mavi (beş sayı), pembe (altı sayı) ve siyah (yedi sayı) olarak deliklere sokar. Oyun ortada yalnız beyaz top kalınca sona erer. Bazen bir oyuncu rakibine hiç sıra vermeden bir oyunda bütün topları sırasıyla deliklere sokar ve oyunu bitirir. Yapılabilecek en yüksek sayı 147'dir, bu da bütün kırmızıların deliğe sokulması (15 sayı), her seferinde siyahın deliğe sokulması (15x7=105 sayı) ve sırasıyla bütün renklerin deliklere sokulması (27 sayı) yoluyla elde edilebilir.

Aşağıdaki çizimde başlangıçta topların dizilişi görülüyor. Kırmızı toplar piramit içine sıralanmış.

4Kurallar

Her oyun başında beyaz top ‘D' harfi şeklindeki alan içerisinde herhangi bir noktaya konabilir. Ondan sonra nerede durursa oyun oradan sürdürülür. Masa dışına düştüğü takdirde yeniden ‘D' harfi içerisinden başlatılır.

Sayıların nasıl kazanıldığını takip etmek kolay olmakla beraber faul hareketlerinin sonunda ceza puanlarının nasıl verildiğini takip etmek oldukça karmaşıktır. En az ceza puanı dörttür, ama faul daha yüksek değerde bir topla yapılmış ise top renginin değerine göre ceza puanı verilir. Bu cezalar rakibin sayısına eklenir.

Oyuncu beyaz topu bir kırmızı topa vurdurmadan renkli toplara çarptırırsa ceza puanı dörttür, ama mavi, pembe veya siyah topa çarptırmışsa cezası 5,6 ve 7 olarak yükseltilir. Eğer beyaz top deliklerden birine girerse 4 ceza puanı verilir.

Üst düzeydeki bilardocular arasında ceza puanı, hatadan çok kasti hareketlerle yaratılan tıkanma durumlarında verilir. Tıkanma durumu beyaz topun önünün ceza almadan vuruş yapılamayacak gibi kapatılmasıdır. Böyle sıkışmış durumlarda oyuncu rakibinin oynamasını isteyebilir ya da kendisi serbest top (free ball) oynayacağını bildirir. Bu herhangi bir renkteki topu kırmızı top kabul etmek (ya da masada kırmızı top kalmamışsa özlenen bir renkteki top kabul etmek) anlamına gelir.

Beyaz topa iki kere vurmak ya da bütün toplar durmadan yeni bir vuruş yapmak gibi başka faul çeşitleri de vardır. Ama ciddi bir turnuvada bu tür faullere çok seyrek rastlanır.

Bir oyun sayılar eşit olarak sonuçlanmışsa siyah top yerine yerleştirilir ve yazı-tura ile oyuna başlanır. Beyaz top ‘D' alanından oyuna sokulur. Oyunu kazanan siyah topu deliğe sokan ya da rakibinin faul yapması sonucu puan kazanan kişi olur.

Oyuncu beyaz topu vurmaya çalıştığı kırmızı topa göre hizalar. Parmaklarıyla sopasına dayanarak yapar. 

5Beceriler

Bilardo bir "açı" (angles) oyunudur. Topların aynı yerlere gelip durması binde bir olacak bir iştir, bu nedenle bilardocunun masanın ve topların duruş özellikleri üzerine adeta bir sezgi sahibi olması gerekir. Topun merkezinden az yana vurularak falso alması sağlanır. Topun çarptıktan sonra sağa veya sola yönelmesi ya da çarptığı anda durması ya da ters falsoyla geri gelmesi vuruş çeşitleriyle sağlanır.

Bu özel vuruşlar yalnız vurulan topun deliğe sokulması için değil, bir vuruştan sonraki vuruş için beyaz topun özlenen bir yere gelmesi için de yapılır. Bu nedenle oyuncu sadece yapmakta olduğu vuruşu değil, sonraki vuruşları da düşünür.

Masanın sert lastik kaplı kenarları kullanılarak yapılan çarptırmalı vuruşlarla oyun açıları istendiği kadar çeşitlenir. Toplar deliklere sokulurken bir yandan da rakibin önü tıkanır ya da yeniden iyi bir pozisyon kazanılır. Tekrar etmek gerekirse, bilardo çarptırma işleminde açıları hesapla yabilme ve topa hangi hızla vurulacağını kestirme oyunudur. İleri düzeydeki bilardocular çuhanın pürüzlüğünden gelen sürtünmeden doğacak yavaşlama ve yalpalamaları da değerlendirirler.

6Taktikler

Turnuvalarda açılış vuruşu, sayı içim değil, rakibin önünü tıkamak amacı ile yapılan bir vuruştur. Bunun için de top ya kenarlara değecek şekil de ya da renkli (yeşil, kahverengi, sarı) bir topun arkasına gelecek şekilde durdurulmaya çalışılır.

Açılış vuruşuna karşılık olarak rakip oyuncu bazen sayı girişiminde bulunabilir, ama genellikle bu ikinci vuruş da bir tıkama vuruşu niteliğindedir. Bu erken aşama avantaj kazanma amacıyla yapılan tıkamaların amacı rakibi açık vermeye zorlamaktır. Topu deliğe sokmak çok önemlidir, ama ileri düzeydeki oyuncular arasında bile başarısız bir vuruş sonunda ortaya çıkabilecek zor durumlar göz önünde tutularak sağlama gidilir.

Bazen oyun uzun bir açılışla başlayıp sürekli sayılarla bitirilebilir ama çoğu oyun küçük tıkama atışlarıyla el değiştirerek başlar.

Oyunun bitiş aşamasında birçok taktik mücadele yöntemi ortaya konur. Bu mücadele yalnız sayıların bir birine yakın olduğu zamanlarda değil, sayı farkının masada kalan topların toplam değerinden fazla olduğunda bile ortaya çıkabilir. Eğer bir oyuncu rakibinden 30 sayı gerideyse ve masada yalnızca toplam değeri 27 sayı eden renkli toplar kalmışsa bu oyuncunun rakibini yıkaması gerekir. Rakibine en az dört ceza puanı aldırtacak bir oyun kurmalıdır ki aradaki sayı farkı 26'ya insin ve masada kalan renkli topların değeri kendisine kazanma şansı tanısın.

7Terimler

Break (El): Sayı kazanılan vuruş dizisi.

Break off (Açma): Oyunda ilk vuruşu düzgün üçgeni dağıtmak için yapma.

Clear the table (Masayı Temizleme): Bütün topları deliğe sokarak masada top bırakmama.

Cue ball (isteka Topu): Beyaz top.

Double (Bantlı Vuruş): Karşı kenara vurdurarak deliğe top sokma.

Free ball (Serbest Vurus): Faullü bir vuruşla önü tıkanan topun herhangi bir renk top olarak sayılması.

Full ball shot (Tam Vuruş): Beyaz topun başka bir topa tam ortadan vurması.

Half ball shot (Yarım Vuruş): Beyaz topun başka bir topa kısmen çarpması.

In hand (Elde): Beyaz topun deliğe girdikten sonra ‘D' içerisinde istenilen yere yerleşmesi.

In-off (Girdi-Çıktı): Beyaz topun başka topa çarpıp deliğe girmesi.

Maximunm break (En Uzun El): Bir oyunda bütün topların bir dizi vuruşla deliklere sokulması.

Natural angle (Doğal Açı): Beyaz topun başka bir topa çarpıp falsosuz ve çok sert olmayacak biçimde aldığı açı.

Plant (Dikmek): Beyaz top dışındaki bir topun bir başka topa çarptırılıp onun deliğe girmesine yol açması.

Pot (Pot): Beyaz topla başka bir topu deliğe sokmak için yapılan vuruş.

Safety shot (Emniyet Vuruşu): Sayı kazanmak amacıyla değil, rakibin önünü tıkamak amacıyla yapılan vuruş.

Screw (Ters Falso): Topun altına doğru vurarak falso aldırma.

Set (Set): İki oyun topunun art arda duruşunu sağlayıp birine vurulduğunda öbürünün deliğe girmesi durumunu yaratma.

Shot to nothing (Boşa Vuruş): Bu vuruşta oyuncu topu deliğe sokarsa oyuna devam edecektir, ama başarılı bir vuruş yapmazsa rakibine beyaz topu iyi durumda bırakmamış olacaktır.

Side/Side spin (Yan Falso): Topu dönerek gidecek biçimde merkezinden sağa ya da sola doğru vurma.

Stun (Durdurma): Beyaz topun, diğer topa çarptıktan sonra yerinde hareketsiz kalması.

Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır.